واکنش زنجیره ای پلیمراز

روش مرجع انجام آزمایشات مولکولی به روش PCR :

واکنش زنجیره ای پلیمراز :

واکنش زنجیره‌ای پلیمراز PCR (polymerase chain reaction) یک تکنیک آزمایشگاهی متداول و ضروری است که همانندسازی و تکثیر قطعه‌ای از DNA را به میلیون‌ها برابر آن امکان‌پذیر می‌سازد، بدین ترتیب موجب شناسایی سریع و اختصاصی نوع میکروارگانیسم موجود در نمونه می‌شود. نمونه PCR می‌تواند از ناحیه‌های مختلف مانند پوست و مایعات و بزاق دهان باشد. روش پی سی آر علاوه بر استفاده در تشخیص‌های آزمایشگاهی، به عنوان روشی مطمئن با حساسیت و دقت بالا در زمینه پژوهش‌های علمی، تحقیقاتی و آینده‌ی درخشان پزشکی در سطح جهان مطرح است.

مراحل انجام PCR

هر چرخه PCR شامل 3 مرحله می‌باشد:

1. مرحله دناتوره کردن (Denaturation) : در این مرحله مولکول‌های دو رشته‌ای DNA الگو به وسیله حرارت بالا (حدود 94 درجه سانتی گراد) از یکدیگر جدا شده و به مولکول‌های تک رشته‌ای تبدیل می‌شوند.
2. مرحله جفت شدن (Annealing): در این مرحله کاهش دما صورت می‌گیرد تا پرایمر‌ها بتوانند با توالی های مکمل خودشان روی رشته های الگو جفت شوند. این دما بسته به نوع پرایمرها متغیر است که معمولا از دمای 55 درجه سانتی گراد استفاده می شود.
3. مرحله طویل سازی (Extension) : در این مرحله آنزیم Taq DNA پلیمر از، پرایمرها را روی DNA تک رشته‌ای امتداد می‌دهد تا DNA دو رشته ای جدید ساخته شود. درجه حرارت مورد استفاده در این بخش 72 درجه سانتی گراد می‌باشد.

انواع روش PCR

PCR به دو دسته عمده تقسیم می‌شود: کیفی و کمی

• نوع کیفی، نوع میکروارگانیسم را مشخص می‌کند.
• نوع کمی، تعداد میکروارگانیسم را بیان می‌کند.

هر کدام انواع مختلفی دارند که مزیت‌ها و کاربردهای متفاوتی دارند. برای بررسی پاسخ به درمان از PCR کمی که تعداد ویروس را مشخص می‌کند، می‌توان استفاده نمود که غالبا در بیماری‌های HBV, CMV, HIV و HCV به کار می‌رود. به منظور نتیجه گیری بهتر، متدهای جدیدی از پی سی ار ارائه شده است که به آنها اشاره می‌کنیم:

• آر تی- پی سی آر (RT-PCR) Reverse transcription polymerase chain reaction
• نستد- پی سی آر Nested- PCR در این روش بـه منظور افزایش حساسیت PCR از دو جفت پرایمر استفاده می‌شود.
• مالتیپلكس- پی سی آر Multiplex-PCR در این روش از چند جفت پرایمر اختصاصی برای هدف‌های مختلف استفاده می‌شود. در میكروب شناسی بالینی، با استفاده از این روش امكان شناسایی چندین عامل بیماری در یک نمونه به طور همزمان وجود دارد و می‌توان عفونت‌های مخلوط را تشخیص داد.
• آرمز پی سی آر ARMS- PCR روش آرمز پی سی آر برای تشخیص موتاسیون‌های نقطه‌ای بكار می‌رود و از دو جفت پرایمر استفاده می‌شود.

در مجموع قابل ذکر است عواملی مانند: دستگاه‌های مورد استفاده، نوع و بازدهی DNA پلیمراز مورد استفاده، تخصص پرسنل و سطح آموزش و مهارت‌ها، کنترل کیفی آزمایشگاه، سطح اپتیماسیون با توجه به مهارت‌ها و متغیرهای دیگر باعث شده است، سطح دقت و کیفیت آزمایشگاه‌ها و تست‌ها متفاوت باشد.

منبع : کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير

سایت مایو کلنیک (Mayo mediaCal laboratories)